Rak of Aegis: Nakakaaliw Subalit Kinulang sa Halik, Luha, at Ulan

SA gitna ng mga unos sa buhay katulad ng tila walang katapusang baha, pag-ibig ang siyang huling kakapitan ng lahat upang maisalba ang buhay at katinuan. Ito ang pinakamensahe ng Rak of Aegis, ang dulang pinanood namin ng mga estudyante ko noong Sabado, 1 Pebrero 2014, sa PETA Theater Center sa E. Rodriguez, Lungsod Quezon. Nag-enjoy ako at base sa ilang mga estudyante kong nakausap habang papalabas ng teatro ay nagustuhan rin nila. Sulit kumbaga ang aming bayad at ginugol na panahon para sa dulang ito.           

Maganda ang disenyo ng entablado ni Mio Infante. Gusto ko ang metapora ng mga bahay ng kalapati na sumasagisag sa mga barong-barong sa Barangay Venizia na siyang lunan ng kuwento. Ngunit sa tingin ko hindi na kailangang may literal pang tubig sa binabahang kalsada at magkaroon ng literal na dutsa para sa ulan. Puwede namang makita ang tubig sa pamamagitan ng ekspresyon ng mga artista. Kaya naman ng manonood na imadyinin ito. Sana hindi rin isang bangka ang ginamit kundi isang tagpi-tagping istayropor na ginawang balsa. Para kasing Phantom of the Opera ang dating ng bangka nila.

Maganda ang disenyo ng mga damit ni Carlo Villafuerte Pagunaling at ang disenyo ng mga sapatos ni Maco Custodio. Spectacular ang mga ito na isa sa mga mahalagang salik ng teatro ayon kay Aristoteles.

Napapatingkad ang magandang entablado, damit, at sapatos na angkop at timpladong disenyong ilaw ni Jonjon Villareal. May mga pagkakataong mistulang isang peynting ang entablado na kay lamig sa mga mata at tumatagos hanggang kaluluwa.

Ang pinakamalakas na panghalinang alindog ng Rak of Aegis ay ang magagaling na artista at mang-aawit. Kahit na medyo kulang pagdating sa pag-arte sa entablado si Aicelle Santos bilang bidang si Aileen na gustong mag-uplaod ng pagkanta niya sa YouTube upang ma-discover siya ni Ellen Degeneres at sumikat para maiahon ang pamilya mula sa literal na baha ng kahirapan, bumabawi naman siya sa galing niya sa pag-awit. Siyempre, walang kupas ang mag-asawang Isay Alvarez at Robert Seña. Parang mahirap imadyinin na hindi sila ang gumaganap ng kanilang papel sa dulang ito. Magaling din sina Kakai Bautista, Poppert Bernadas, at Juliene Mendoza. Nakakainlab si Jerald Napoles (I’m sure hindi siya anak ni Janet Napoles!) sa kaniyang papel bilang boatman. Wazak bilang baklitang si Jewel si Phi Palmos lalo na sa doble-karang rendisyon niya ng “Sinta.” Kung wala ang production number na ito ay talagang hahanapin ko.

Samakatwid, isang bonggang handog sa paningin at pandinig ang Rak of Aegis. Ang problema ay ang iskrip. Masyado itong mahaba at madaldal. Inabot ito ng tatlong oras na maaari lang namang maging dalawang oras sana at mas naging matingkad ang dating.           

Sa poster nitong dula may subtitle ang pamagat na “A Musical Featuring the Songs of Aegis.” Hindi musical ang Rak of Aegis. Isa itong modernong sarsuwela na salitan ang mga eksenang binibigkas at inaawit.  Ang musical tulad ng Miss Saigon, Les Miserables, at Rent ay minimal ang mga binibigkas na diyalogo. Isang magandang porma rin ng dula ang sarsuwela kung tama ang pagkagawa nito. Masyadong madaldal ang Rak of Aegis para sa isang musical.

Nakakabato ang mga mahabang diyalogo. Dapat iniklian na sana tutal ang dinadakdak naman nila ay iyon din ang nilalaman ng kakantahin nila. Sana pinagkatiwalaan na lamang ni Magtoto ang birtud ng mga awitin ng Aegis. Nagawa ito halimbawa sa dula at pelikulang Mama Mia na mga awitin naman ng ABBA ang ginamit o kaya sa pelikulang I Do Bidoo Bidoo: Heto nApo Sila! na ang ginamit naman ay mga awitin ng Apo Hiking Society.

Ayaw ko rin sa mga kanta sa dula na hindi naman sa Aegis. Lalong ayaw ko sa mga awitin ng Aegis na pinalitan ang lyrics upang pandagdag sa madadal na diyalogo. Napakahalagang salik kasi ang lyrics sa awitin ng Aegis kaya hindi dapat ito pinakialaman.

Hindi masyadong na-build up ang climax ng kuwento—ang pagkawala ng baha sa araw ng highly publicized nilang konsiyerto na gagawin sa gitna ng baha. Masyado nga kasing maraming daldal lalo sa eksenang ito. Dapat natapos na talaga ang dula sa huling kanta nang nagpatawaran na ang mga karakter. Sinira ito ng video clips tungkol sa tagumpay ng pina-level up nilang negosyong sapatos. Implied na kasi ito at sana nagtiwala na sila sa kakayahan ng mga manonood na mag-isip. Masyado na kasi itong spoon-feeding o stressing the obvious na.

Dapat hindi na rin tumawag pa si Ellen Degeneres kay Aileen na naging katuparan ng kaniyang pangarap. Nahulog kasi ang dula sa bitag ng baduy na American Dream ng maraming alagad ng sining sa ating bansa. Mapamang-aawit man, pintor, o manunulat, nagkukumahog silang mag-aral, magka-fellowship, magtanghal o maglathala sa Amerika upang maniwala silang sila ay “world class” na. Ilang Pinoy artist na ba ang lumabas sa TV show nina Degeneres at Oprah Winfrey? Ano na ang nangyari sa kanila ngayon? Nasaan na sila kung totoong may mahika ang imprimatur nitong dalawang TV show host na Amerikana? Bakit ang Aegis, wala namang international pretention na ganito ay minahal ng madla ang kanilang mga awitin? Kasi Filipinong-Filipino sila hindi lamang sa wika kundi lalo na sa sensibilidad at estilo. Inaawit nila ang ligaya at kabiguan nating mga Filipino. Ang tatak Filipinong ito ang panlaban nila sa internasyonal na arena. Kaya naging klasiko ang Aegis at hindi na sila malalaos tulad ng Asin at Apo Hiking Society. Bago mangarap mag-international, mag-local muna. Di ba nga, it’s more fun in the Philippines? Matagal na tayong hindi kolonisado kaya palayain naman natin ang ating Pinoy na kaluluwa bilang alagad ng sining mula sa kolonyal na pag-iisip kung may time.

Nakakaaliw panoorin ang Rak of Aegis kaya lamang kinulang ito sa halik—sa mainit at mas malalim na kuwento. Dapat pinahirapan pa ang mga karakter at ginawang mas kumplikado ang kanilang buhay. Halos mga cardboard character lamang kasi sila. Hindi klaro ang kuwento ng bawat isa sa kanila. Kinulang din ito sa luha—sa matinding drama na inaasahan sa isang sarsuwela. At kinulang din sa ulan—sa mas kumplikadong kuwento ng tunggalian ng mga puwersa sa lipunang Filipino sa kasalukuyan sa personal at politikal na buhay nga mga karakter na siyang inaasahan sa isang dulang may tatak PETA.

Panghuli, hindi angkop ang pamagat na Rak of Aegis. Halos wala itong kinalaman sa kuwento bukod siyempre na ginamit ang mga awitin ng Aegis. Pero hanggang doon lang iyon. Wala itong inihahandog na metapora. Ni hindi nga nabanggit ang katagang “Aegis” sa dula. Sana gumamit ng pamagat na may hulagway tulad halimbawa ng  “halik,” “luha,” “ulan,” o “baha” na matatagpuan sa mga awiting Aegis. Bakit hindi “Basang-Basa sa Ulan” na pasok bilang metapora sa kabiguan sa pag-ibig ng mga bidang karakter at sa pagkasadlak ng isang barangay sa tila walang katapusang baha? “Heto ako basang-basa sa ulan / walang masisilungan / walang malalapitan!” paulit-ulit ng isang linya. Marami talagang posibilidad ang mga kanta ng Aegis. Ang kagandahan sa isang dula, maaari pa itong ayusin ng mandudula, direktor, at iba pang kasali sa produksiyon para sa mga susunod na pagtatanghal.

[3 Pebrero 2014

Lungsod Pasig]