Tula para kay Gabriel Garcia Marquez sa Kinaray-a at Filipino

REALISMO MAGICO

(Para kay Gabriel Garcia Marquez, 1927-2014)

  

Kon nagsulat lang ang akën Nanay

bëkët daad ikaw ang pinakasikat nga manunulat

kang Siglo Baynti.

Kon ikaw may Macondo,

tana may Mindanao.

Kang gamay pa ako sa Maybato

liwan-liwan nga ginaestorya na kanakën,

samtang nagabatang-batang kami

tapos-igma kag nagapamati

kang drama sa Bombo Radyo,

nga nagbahël kuno tana sa sangka banwa

sa ilawud kang Bukid Apo

nga bëkët kuno it bukid

kundi sangka higante nga mal-am

nga nagakaturog kag kon mangatsi gani

nagaasu ang irong.

Ang mga puno nanda kang duryan

kon magpamunga

ginakudalan ang palibot

hay kon mahulugan ang tawo

mabuka gid ang ulo.

Ang prutas nga dya prutas

kang mga tamawo

amo ria tuman ka bahu

pero tuman man ka namit.

Ang pareho na lang nga may kinaadman

ang makasarang magkaun

kang bilog nga duryan!

Kang daraga pa kuno tana

nakatawas tana sa mga nagapanagyap

kang mga pinasi kang bulawan

sa sangka malapad nga suba.

Kisra, nag-uli nga lingin

ang anang gurang nga laki,

nag-ëgët dya hay wara it dapli.

Ginbëël kadya sa dapog

ang kuron nga may kan-ën

kag ginpahabëg sa bintana.

Sa kaëgët ni Nanay

ginbëël na ang martilyo

kag ginpukpok ang likod kag ulo

kang gurang na nga nanumpa

nga indi rën mag-uli kon nakainëm.

Kag ang paborito ko sa tanan

nga anang estorya

nahanëngëd sa pagpanamkën

na kanakën

sa kataw nga nakita na

sa sangka karan-an sa pantalan

kang Tacloban nga gindungkaan

kang barko ni Tatay.

Amo kuno nga nami ang akën

mga batiis, tanus pareho sa batiis

kang kataw. Batiis? Abi ko may ikog

ang kataw? Pamangkot ko hay naglibëg

ang akën ulo. Kag makadlaw tana

antis na ipahat-ag nga ang kataw

sa Tacloban nga nakita na

isda ang lawas kag ang ikog

mga batiis kang bayi.

Pagkatapos hapulasën na

ang akën mga batiis

nag daw nagahapulas sa akën mga himbis.

Ay, buhay rën to. Wara rën si Nanay,

wara rën kami nagaestoryahanay ni Tatay,

rayë rën ako sa Maybato,

kag gamayan lang ginpara

kang balëd kag hangin ang Tacloban.

Sa idad rën ako nga medyo

wara rën gid nagapainto

sa mga drama sa radyo kag tibi.

Ugaring kon nagabakasyon ako

sa mga tagu nga daray-ahan

sa Guimaras man ukon sa Palawan,

kon mabasa gani kang dagat

ang akën mga batiis

nagatigaylo dya sa ikog kang isda

kag nagahining ang mga berde ko nga himbis.

Abaw, nami gid maglangoy-langoy

samtang ginaaningal ko

ang harakhak ni Nanay sa raganas

kang magagmay nga balëd.

Kag sa liwan, hulatën ko ang pagbanlas

sa puti nga daray-ahan

kang pinakagwapo nga laki

sa bilog nga kalibutan

nga ginpanaad kang imong sangka

mëgë nga sugidanën.

-JOHN IREMIL E. TEODORO

 19 Abril 2014 Sabado

 2:15 t.h. Rosario, Pasig

REALISMO MAGICO

(Para kay Gabriel Garcia Marquez, 1927-2014)

  

Kung nagsulat lamang ang aking Nanay

hindi sana ikaw ang pinakasikat na manunulat

ng Siglo Dalawampu.

Kung ikaw may Macondo,

siya may Mindanao.

Noong maliit pa ako sa Maybato

paulit-ulit niyang ikinukuwento sa akin,

habang nakahiga kami

pagkatapos ng pananghalian at nakikinig

ng drama sa Bombo Radyo,

na lumaki raw siya sa isang bayan

sa paanan ng Bundok Apo

na hindi raw talaga isang bundok

kundi isang higanteng matanda

na natutulog at kung manghatsing

umuusok ang ilong.

Ang mga puno nila ng duryan

kung namumunga

binabakuran nila ang paligid

dahil kung mahulugan nito ang isang tao

mababasag talaga ang ulo.

Ang prutas na ito

ay prutas ng mga diwata

kaya raw napakabaho

ngunit labis naman ng sarap.

Ang tulad lamang niya na may kakaibang abilidad

ang kayang kumain

ng isang buong durian!

Noong dalaga pa raw siya

nakasama siya sa mga namumulot

ng mga butil ng ginto

sa isang malawak na ilog.

Minsan, umuwi nang lasing

ang kaniyang siga na kuya,

nagalit ito dahil walang ulam.

Kinuha nito sa lutuan

ang palayok na may kanin

at itinapon palabas ng bintana.

Sa galit ni Nanay

kinuha niya ang martilyo

at pinukpok ang likod at ulo

ng kuyang nanumpa

na hindi na uuwi kapag nakainom.

At ang paborito ko sa lahat

sa kaniyang mga kuwento

ang tungkol sa paglihi

niya sa akin

sa sirena na nakita niya

sa isang restawran sa pantalan

ng Tacloban na dinaungan

ng barko ni Tatay.

Kaya raw maganda ang aking

mga binti, tanus tulad ng mga binti

ng sirena. Binti? Akala ko may buntot

ang sirena? Tanong ko dahil nalito

ako. At tatawa siya

bago ipaliwanag na ang sirena

sa Tacloban na nakita niya

isda ang katawan at ang buntot

mga binti ng isang babae.

Pagkatapos hahaplusin niya

ang aking mga binti

na parang hinahapos ang aking mga kaliskis.

Ay, ang tagal na niyon. Wala na aking Nanay,

hindi na kami nag-uusap ni Tatay,

malayo na ako sa Maybato,

at muntik nang burahin

ng alon at hangin ang Tacloban.

Nasa edad na ako na medyo

hindi na nagpapauto

sa mga drama sa radyo at telebisyon.

Kaya lang kung nagbabakasyon ako

sa mga tagong dalampasigan

sa Guimaras man o sa Palawan,

kung mabasa ng dagat

ang aking mga binti

nagiging buntot ito ng isda

at kumikinang ang berde kong kaliskis.

Abaw, ang sarap talagang lumangoy

habang nauulinigan ko

ang halakhak ni Nanay sa lagaslas

ng maliliit na alon.

At muli, hihintayin ko ang pagdagsa

sa puting dalampasigan

ang pinakaguwapong lalaki

sa buong daigdig

na ipinangako ng isa mong

maikling kuwento.

[Salin ng may-akda]

Rak of Aegis: Nakakaaliw Subalit Kinulang sa Halik, Luha, at Ulan

SA gitna ng mga unos sa buhay katulad ng tila walang katapusang baha, pag-ibig ang siyang huling kakapitan ng lahat upang maisalba ang buhay at katinuan. Ito ang pinakamensahe ng Rak of Aegis, ang dulang pinanood namin ng mga estudyante ko noong Sabado, 1 Pebrero 2014, sa PETA Theater Center sa E. Rodriguez, Lungsod Quezon. Nag-enjoy ako at base sa ilang mga estudyante kong nakausap habang papalabas ng teatro ay nagustuhan rin nila. Sulit kumbaga ang aming bayad at ginugol na panahon para sa dulang ito.           

Maganda ang disenyo ng entablado ni Mio Infante. Gusto ko ang metapora ng mga bahay ng kalapati na sumasagisag sa mga barong-barong sa Barangay Venizia na siyang lunan ng kuwento. Ngunit sa tingin ko hindi na kailangang may literal pang tubig sa binabahang kalsada at magkaroon ng literal na dutsa para sa ulan. Puwede namang makita ang tubig sa pamamagitan ng ekspresyon ng mga artista. Kaya naman ng manonood na imadyinin ito. Sana hindi rin isang bangka ang ginamit kundi isang tagpi-tagping istayropor na ginawang balsa. Para kasing Phantom of the Opera ang dating ng bangka nila.

Maganda ang disenyo ng mga damit ni Carlo Villafuerte Pagunaling at ang disenyo ng mga sapatos ni Maco Custodio. Spectacular ang mga ito na isa sa mga mahalagang salik ng teatro ayon kay Aristoteles.

Napapatingkad ang magandang entablado, damit, at sapatos na angkop at timpladong disenyong ilaw ni Jonjon Villareal. May mga pagkakataong mistulang isang peynting ang entablado na kay lamig sa mga mata at tumatagos hanggang kaluluwa.

Ang pinakamalakas na panghalinang alindog ng Rak of Aegis ay ang magagaling na artista at mang-aawit. Kahit na medyo kulang pagdating sa pag-arte sa entablado si Aicelle Santos bilang bidang si Aileen na gustong mag-uplaod ng pagkanta niya sa YouTube upang ma-discover siya ni Ellen Degeneres at sumikat para maiahon ang pamilya mula sa literal na baha ng kahirapan, bumabawi naman siya sa galing niya sa pag-awit. Siyempre, walang kupas ang mag-asawang Isay Alvarez at Robert Seña. Parang mahirap imadyinin na hindi sila ang gumaganap ng kanilang papel sa dulang ito. Magaling din sina Kakai Bautista, Poppert Bernadas, at Juliene Mendoza. Nakakainlab si Jerald Napoles (I’m sure hindi siya anak ni Janet Napoles!) sa kaniyang papel bilang boatman. Wazak bilang baklitang si Jewel si Phi Palmos lalo na sa doble-karang rendisyon niya ng “Sinta.” Kung wala ang production number na ito ay talagang hahanapin ko.

Samakatwid, isang bonggang handog sa paningin at pandinig ang Rak of Aegis. Ang problema ay ang iskrip. Masyado itong mahaba at madaldal. Inabot ito ng tatlong oras na maaari lang namang maging dalawang oras sana at mas naging matingkad ang dating.           

Sa poster nitong dula may subtitle ang pamagat na “A Musical Featuring the Songs of Aegis.” Hindi musical ang Rak of Aegis. Isa itong modernong sarsuwela na salitan ang mga eksenang binibigkas at inaawit.  Ang musical tulad ng Miss Saigon, Les Miserables, at Rent ay minimal ang mga binibigkas na diyalogo. Isang magandang porma rin ng dula ang sarsuwela kung tama ang pagkagawa nito. Masyadong madaldal ang Rak of Aegis para sa isang musical.

Nakakabato ang mga mahabang diyalogo. Dapat iniklian na sana tutal ang dinadakdak naman nila ay iyon din ang nilalaman ng kakantahin nila. Sana pinagkatiwalaan na lamang ni Magtoto ang birtud ng mga awitin ng Aegis. Nagawa ito halimbawa sa dula at pelikulang Mama Mia na mga awitin naman ng ABBA ang ginamit o kaya sa pelikulang I Do Bidoo Bidoo: Heto nApo Sila! na ang ginamit naman ay mga awitin ng Apo Hiking Society.

Ayaw ko rin sa mga kanta sa dula na hindi naman sa Aegis. Lalong ayaw ko sa mga awitin ng Aegis na pinalitan ang lyrics upang pandagdag sa madadal na diyalogo. Napakahalagang salik kasi ang lyrics sa awitin ng Aegis kaya hindi dapat ito pinakialaman.

Hindi masyadong na-build up ang climax ng kuwento—ang pagkawala ng baha sa araw ng highly publicized nilang konsiyerto na gagawin sa gitna ng baha. Masyado nga kasing maraming daldal lalo sa eksenang ito. Dapat natapos na talaga ang dula sa huling kanta nang nagpatawaran na ang mga karakter. Sinira ito ng video clips tungkol sa tagumpay ng pina-level up nilang negosyong sapatos. Implied na kasi ito at sana nagtiwala na sila sa kakayahan ng mga manonood na mag-isip. Masyado na kasi itong spoon-feeding o stressing the obvious na.

Dapat hindi na rin tumawag pa si Ellen Degeneres kay Aileen na naging katuparan ng kaniyang pangarap. Nahulog kasi ang dula sa bitag ng baduy na American Dream ng maraming alagad ng sining sa ating bansa. Mapamang-aawit man, pintor, o manunulat, nagkukumahog silang mag-aral, magka-fellowship, magtanghal o maglathala sa Amerika upang maniwala silang sila ay “world class” na. Ilang Pinoy artist na ba ang lumabas sa TV show nina Degeneres at Oprah Winfrey? Ano na ang nangyari sa kanila ngayon? Nasaan na sila kung totoong may mahika ang imprimatur nitong dalawang TV show host na Amerikana? Bakit ang Aegis, wala namang international pretention na ganito ay minahal ng madla ang kanilang mga awitin? Kasi Filipinong-Filipino sila hindi lamang sa wika kundi lalo na sa sensibilidad at estilo. Inaawit nila ang ligaya at kabiguan nating mga Filipino. Ang tatak Filipinong ito ang panlaban nila sa internasyonal na arena. Kaya naging klasiko ang Aegis at hindi na sila malalaos tulad ng Asin at Apo Hiking Society. Bago mangarap mag-international, mag-local muna. Di ba nga, it’s more fun in the Philippines? Matagal na tayong hindi kolonisado kaya palayain naman natin ang ating Pinoy na kaluluwa bilang alagad ng sining mula sa kolonyal na pag-iisip kung may time.

Nakakaaliw panoorin ang Rak of Aegis kaya lamang kinulang ito sa halik—sa mainit at mas malalim na kuwento. Dapat pinahirapan pa ang mga karakter at ginawang mas kumplikado ang kanilang buhay. Halos mga cardboard character lamang kasi sila. Hindi klaro ang kuwento ng bawat isa sa kanila. Kinulang din ito sa luha—sa matinding drama na inaasahan sa isang sarsuwela. At kinulang din sa ulan—sa mas kumplikadong kuwento ng tunggalian ng mga puwersa sa lipunang Filipino sa kasalukuyan sa personal at politikal na buhay nga mga karakter na siyang inaasahan sa isang dulang may tatak PETA.

Panghuli, hindi angkop ang pamagat na Rak of Aegis. Halos wala itong kinalaman sa kuwento bukod siyempre na ginamit ang mga awitin ng Aegis. Pero hanggang doon lang iyon. Wala itong inihahandog na metapora. Ni hindi nga nabanggit ang katagang “Aegis” sa dula. Sana gumamit ng pamagat na may hulagway tulad halimbawa ng  “halik,” “luha,” “ulan,” o “baha” na matatagpuan sa mga awiting Aegis. Bakit hindi “Basang-Basa sa Ulan” na pasok bilang metapora sa kabiguan sa pag-ibig ng mga bidang karakter at sa pagkasadlak ng isang barangay sa tila walang katapusang baha? “Heto ako basang-basa sa ulan / walang masisilungan / walang malalapitan!” paulit-ulit ng isang linya. Marami talagang posibilidad ang mga kanta ng Aegis. Ang kagandahan sa isang dula, maaari pa itong ayusin ng mandudula, direktor, at iba pang kasali sa produksiyon para sa mga susunod na pagtatanghal.

[3 Pebrero 2014

Lungsod Pasig]

Sabwatang IPP-MERALCO-ERB

Ilabas ang mga baril at bomba ng protesta!

Putulin at pulbusin ang pusod ng mga kapitalista! 

Puno na ang salop ng bayang palaging inaalipusta!

Masagana ang negosyo ng mga lahi-demonyo

Esep-esep sila palagi kung paano gatasan ang publiko.

Rurok ng pagiging adik sa pilak at ginto

Ang namana nila sa mga hudas na ninuno.

Lasing sila sa kalansing ng dinidiyos na pera

Cola sa kanilang lalamunan ang dugo’t pawis ng masa.

O, kalangitan kung may tenga ka’t mata kuryentehin mo sila!

Espiritung madilim ng pagiging gahaman

Rumaragasa sa kanilang bulok na katauhan.

Buwisit ang sabwatang IPP, MERALCO, at ERB!

-JOHN IREMIL E. TEODORO

 21 Enero 2014 Martes

 9:56 n.g. Rosario, Pasig

Triple X at si Arsobispo Oscar Cruz

MAY bago na namang pasabog si Atty. Ferdinand Topacio, ang matalinong abogado ng mga Arroyo. Mayroon daw “Triple X,” alyansa ng tatlong ex president, kaya daw “X” (Oh, how witty and sublime! Di ko na-gets agad. How dense naman is me.), na sina Fidel Ramos, Joseph Estrada, at Gloria Macapagal Arroyo para mag-endorse ng tatakbong presidente ng Filipinas sa eleksiyon 2016. Ang dalawang X na lalaki ay bumisita kay X na babae sa kaniyang kulungang ginto sa VMMC nitong Nobyembre at Disyembre.

Pinipigilan kong ngumiti habang sinusulat ang sanaysay na ititch. Paano, nalala ko ang sinabi noon ng matalinong abogada ni Gloria na si Atty. Elena Bautista-Horn na “Oplan Put the Little Girl to Sleep.” Isa umano itong plano ng pag-assassinate sa naka-hospital arrest na noong si Gloria. Ngayon, “Triple X” na naman. Napaka-creative naman nilang mag-isip ng mga pangalan ng oplan at samahan. Kung estudyante ko sila sa malikhaing pagsulat, tiyak 5.0 (kung sa Miriam College ko sila estudyante) o 4.0 (kung sa La Salle), ang pinakamataas na grado, ang ibibigay ko sa kanila. Hindi ko na iko-copmpute ang grades.

Ayon kay Atty. Topacio kanina sa 24 Oras, ang paborito kong news cast sa prime time TV, iisa lang naman daw ang reklamo ng Triple X sa pamamahala ni PNoy ngayon—hindi raw ito decisive. Hindi decisive saan si Papa PNoy? Sa pagnanakaw? Sa pandarambong? Sa pagsisinungaling? Sa pandaraya? Sa pang-e-echus ng mga Filipino? Bilib din naman ako ha. May comment talaga sila ha.

Henewey, gin-deny na ni Erap itong Alyansang Triple X. Wala raw bahid politika ang kaniyang pagbisita kay Gloria. Wala pa namang reaksiyon si Ramos. At dahil abogado niya ang nagsabi nito on national TV, I assume alam ni Gloria na kasama siya sa Triple X? In fairness naman kay Atty. Topacio, sa pagkakuwento niya nitong Alyansang Triple X sa TV, para bang narinig niya lamang mula sa kung sino ang haka-hakang ito at hindi talaga nanggagaling sa kanilang kampo. Mga supporter daw ng Triple X ang sumusulong nito.

Ngayon, pinipigilan ko na ang tumawa. Paano, naiisip ko, sino kaya ang i-endorse ng Triple X (assuming na totoo ang samahang ito) sa 2016? Si Bong Revilla? Si Jinggoy Estrada? Si Gibo Teodoro na ayon sa ilusyon ng Tatay ko ay kamag-anak namin? Ngunit kasama sa inireklamo sa Ombudsman ngayon sina Revilla at ang batang Estrada dahil sa PDAF Scam. Si Teodoro naman, biglang binitiwan noon ni Gloria nang makita nitong wala nang pag-asang manalo sa pagkapresidente. Nalaos tuloy bigla itong Tito Gibo ko (Kamag-anak nga namin di ba?). Marami ang nagsasabing talagang matalino at matinong tao sana itong Tito ko. Bar topnotcher ito. And not to mention na guwapo siya ha. Kaya lang identified kay Gloria kaya ayaw daw iboto ng mga tao. Ayaw ko namang maniwala rito. Gusto ni Gloria, ayaw ng mga tao? Puwede ba ‘yun? Kung si FPJ nga tinalo ni Gloria sa isang malinis na halalan, bakit di niya maipanalo ang Tito ko? What Gloria wants, Gloria gets.  Di vah, Garci? Hello, Garci? Are you there Garci baby? Bebe koh?

Hmm… Bakit hindi na lamang i-endorse ng Triple X si Bise Presidente Jejomar Binay? Ang galing kasing mag-epal nito at mukhang (mukha lang...) siguradong mananalo. O kaya si Senador Chiz Escudero dahil mukhang in love na in love na sa kaniya si Heart Evangelista na parang biglang nalaos nang naging girlfriend niya? E, ano kung anti-Gloria si Chiz noon? Ayon nga sa isang lumang kasabihang Filipino, “Sa showbiz, just like in politics, there are no permanent friends and enemies so you can never can tell.”

O para mas bongga, bakit hindi na lamang si Bong Bong Marcos? Tutal, parang last year pa, handa na siya. Anak siya ng isa pang dakilang ex-president. So, hindi lang ito Triple X kundi Quadruple X pa! Di vah? O kung ayaw ni Bong Bong magpa-endorse sa kanila, baka puwede si Mayor Romualdez ng Tacloban na cousin niya? Mas guwapo ito kaysa kay Mar Roxas. Pareho nga lang sila ng IQ at EQ.

Pinipigilan ko nang humalakhak ngayon…Naiimadyin ko na kung sino man ang i-endorse ng Triple X ay tiyak kong iboboto talaga ng lahat ng mga Filipino kahit ng mga hindi rehistrado. Naiimadyin ko nga, baka mas mataas pa ang botong makukuha nito kaysa kina Erap at PNoy. Ang i-endorse ng Triple X ay talagang magkakaroon ng overwhelming mandate, ika nga. Vaket? Dahil tunay na mga respetadong ex-president sina Ramos, Estrada, at Gloria. Kung kredibilidad lang din naman ang pag-uusapan, walang kabahid-bahid itong Triple X. In fact, modelo talaga sila ng good governance at statesmanship. Ang Triple X na ito ay epitome ng mahusay na presidenteng kailangang-kailangan sa loob man o labas ng bayan nating sawi!

Kung mananalo, at tiyak na tiyak ito, ang manok ng Triple X, may I suggest na si Atty. Topacio ang gawing Spokesperson sa Malacañang? Puwede silang magtandem ni Atty. Horn. Gusto ko silang mapanood sa TV araw-araw dahil primera klase silang mag-isip at magsalita. As in, brilliant! Whrrr! Nganga ang nakikinig.

At siyempre, gawin dapat “Spiritual Adviser Emeritus Santus Dominos Isprikitik Amen” ni Presidente X (Ito muna ang itawag natin sa i-endorse ng Triple X) si Arsobispo Oscar Cruz. Kasama sa Balitang Triple X ang pagbisita nitong Arsobispo kay Gloria. Sinabi nito sa 24 Oras na pini-“persecute” daw ni PNoy si Gloria dahil walang Sona itong anak ni Tita Cory na hindi nilalait si Gloria na anak ng “The Poor Man from Lubao” na naging mayaman pagkatapos maging presidente ng isang mahirap na bansa.

Actually, naiintindihan ko itong retiradong Arsobispo. In fact, come to think of it, kung susundan natin ang lohika nitong makadiyos, makakatotohanan at makakatarungang si Arsobispo Cruz, dapat hayaan na lamang natin si Gloria. Kawawa naman kasi siya, ikinulong ng Pamahalaang PNoy sa isang Presidential Suite sa ospital imbes na sa isang city jail. Pauwiin na natin siya sa magarang bahay niya sa La Vista. Iurong na dapat ang lahat ng mga kaso niya. Kalimutan na natin ang pandarambong niya, pati ang pandaraya niya sa mga eleksiyon. Gawin natin ito para maging makatao tayo. Samakatwid, dedma na. Forgive and forget kumbaga na parang pelikula ni Sharon Cuneta. Patawarin na natin si Gloria dahil ito ang makatarungan. Katarungan para kay Ka Gloria! ang bagong sigaw ni Sister Stella L. na ang gumanap ay si Velma Santos.

Nagtataka talaga ako kung bakit hindi ginawang Cardinal itong si Arsobispo Cruz.  This is so unfair! Siya ang pinakamatalinong arsobispo sa ating arkipelagong paborito ng mga lindol at bagyo. But who says that life is fair henewey? Sayang kasi talaga ang kaniyang wisdom, pagiging compassionate, at pagiging banal. Imagine, dinalaw niya si Gloria sa kulungang ginto nito? How can you be more compassionate than that, ateng? Malaking kawalan talaga siya sa Vatican at sa lahat ng mga Katoliko sa buong sanlibutan. Ang mga katulad niya dapat ang nagiging Santo Papa. Sayang na sayang talaga. Retirado na siya.

Hanggang ngayon, pinipigilan ko pa rin ang ngumiti. Triple X pala ha… Si Arsobispo Cruz bilang Santo Papa…

[6 Enero 2014 Lunes

Rosario, Lungsod Pasig]

Reaksiyon sa isang Arsobispo at isang Pari

MAY isang  balita at isang kolum na nakaiirita akong nabasa sa Philippine Daily Inquirer, ang paborito kong diyaryo, ngayong araw [5 Enero 2014].

Sa pahina A16, may balita tungkol sa mga dumalaw kay Gloria sa “kulungan” niya sa Veterans Memorial Medical Center (VMMC) sa Lungsod Quezon. Kahapon ng umaga, binisita siya ni retired Lingayen-Dagupan Archbishop Oscar Cruz. Nakakapagpataas ng kilay di ba? Isa si Arsobispo Cruz sa mga maingay na kritiko ni Gloria noon. Why the sudden change of heart? Ayaw ko namang sabihing nakikipagplastikan lang itong bungangerong arsobispo.

Ayon kay Arsobispo Cruz, bumisita raw siya kay Gloria upang hilingin ang pang-unawa nito sa pagiging matinding kritiko niya noon. Heto ang quote ng Inquirer: “I told her I’m sorry if I hurt you but I had to speak. I could not play deaf, dumb and blind… I went there to seek her understanding as far as my observations against her were concerned because during her tenure I spoke out against some of the things that were being done and she knows that.” At heto ang pamatay, “She never said anything bad against me. I also stopped talking against her as soon as she was brought to prison, because when somebody is down, you don’t step on that person.”

Vungga ang arsobispo. So dahil hindi siya nilait ni Gloria kaya friends na sila. Hindi na rin niya nilalait si Gloria dahil lugmok na daw ito. Hello! Naka-hospital arrest siya sa presidential suite ng VMMC. Di ba pinaayos pa nga nila ang banyo bago dalhin doon si Gloria mula sa St. Luke’s Medical Center sa Bonifacio Global City na ang kuwarto niya roon ay tag-PhP50,000 a day? Samakatwid, hindi lugmok si Gloria gaya ng gustong palabasin ng Arsobispo Cruz.

Kung muling babasahin ang sinabi nitong arsobispo, halatang si PNoy ang pinariringgan niya. Binabanggit pa rin kasi ni PNoy sa ilang mga talumputi niya ang mga kabulastugan ni Gloria. Sinasabi ngayon ni Arsobispo Cruz na wala namang sinasabi si Gloria laban kay PNoy kaya hindi na dapat nilalait ni PNoy si Gloria. Kaloka!

Ang mga katulad ni Arsobispo Cruz ang sumisira sa Simbahang Katoliko sa Filipinas. Pakiramdam kasi niya mas banal pa siya kaysa Santo Papa. At least si Pope Francis hindi na takot sa condom at sa ideya ng same sex marriage. Dahil sinuportahan ni PNoy ang RH Bill, galit na galit itong arsobispo. Kaya sa mga pagdadakdak niya sa TV (At mahilig siyang magpa-interview), parang wala nang nagagawang matino si PNoy. Kaya mas gusto ni Arsobispo Cruz si Gloria dahil si Gloria, trapo kung kaya pinagbibigyan ang mga obispo. Nililigawan kasi palagi ni Gloria ang Simbahang Katoliko at ang iba pang mga relihiyon at sekta tulad ng Iglesia ni Kristo at El Shaddai. Kaya nga di ba nagkaroon pa ng eskandalo tungkol sa mga obispong binigyan ni Gloria ng mga sasakyan?

Bukod sa pagiging mandarambong, kinurap ni Gloria ang lahat ng institusyon ng bansa tulad ng Korte Suprema (remember Corona?), kultura at sining (remember Caparas and Guidote-Alvarez?), at ang Simbahang Katoliko kaya may mga “’Pajero’ Bishop.” Ito ang nakakalimutan ni Arsobispo Cruz dahil lamang sa naging batas ang RH Bill.

Oo nga naman, tao pa rin si Gloria at may kaluluwa pa naman na puwedeng isalba ni Arsobispo Cruz. Pero bakit sasabihin pa niyang lugmok na si Gloria? Bakit? Inamin na ba ni Gloria ang mga kabulastugan niya? Siguro kung aaminin na ni Gloria na mandarambong, mandaraya, at sinungaling siya, baka kakayanin ko na ring maging compassionate sa kaniya. Baka hindi ko na rin siya lalaitin. Pero hindi, e. Patay-malisya pa rin itong nagmamalinis. Hindi raw talaga siya nagnakaw. Parang linya lang nina Senador Bong Revilla at Jinggoy Estrada. O parang si Napoles na wala raw alam tungkol sa Pork Barrel Scam. Sabi nga ni San Agustin, katarungan ang sandigan ng kapayaan.

Ang kolum naman na nakapagpataas ng kilay ko ngayong araw ay kay Fr. Jerry M. Orbos, SVD na nasa pahina A10. Heto ang sabi niya, “Jan. 9 is the Feast of the Black Nazarene in Quiapo. A lot of things have been said and can be said about this religious phenomenon, but the bottom line is that observers are different from participants. Remember, Herod stayed put, while the Magi went out to search. May we learn to see people more with respect, understanding and compassion.”

Nasulat ko na noon na kasalanan ng mga obispo at pari ang pagkakaroon ng maraming nasasaktan at ilang namamatay dahil sa halos paganong pista ng Itim na Nazareno. Hindi kasi ini-educate ng mga pari na OA at over na ang ganitong uri ng debosyon. Nagtutulakan, nagtatapakan, at naninira ng mga pampublikong istruktura ang milyon-milyong deboto na para bang nasasapian na sila ng demonyo. Binabastos nga nila ang misa sa Quirino Grandstand. Last year, komunyon pa lang, sinira na nila ang mga harang na bakal sa altar dahil atat na atat na silang magprusisyon na ang Poon. Hindi sila sinasaway ng mga pari, lalo ng kura paroko ng Quiapo. Parang hindi ko narinig ang mga pari at obispo na nagpa-interview sa TV upang sabihin na mali ito. Vaket?  Kasi nga ginagawang negosyo ng Simbahang Katoliko ang Itim na Nazareno. Remember? Dinadala pa ng mga pari itong rebolto sa bahay ni Napoles kasi bongga ito mag-donate sa simbahan ng mga perang nakuha niya sa scam!

Mali ang analogy ni Fr. Orbos. Inihambing niya kay Herodes ang mga tulad ko na nahihindik sa subhuman at paganong selebrasyon ng pista ng Itim na Nazareno, at inihambing naman niya sa Tatlong Hari, actually, tatlong iskolar o maaram o matatalinong tao, ang mga deboto. Hello! Si Herodes insecure sa Batang Hari na si Hesus at gusto pa nga niyang ipapatay. Ang Tatlong Hari naman, mga matatalinong tao ito at hindi naman sila nantulak, nantapak, at nanadyak makahipo lang sa rebolto ni Hesus.

Mistulang walang ipinagkaiba ang mga obispo at pari ngayon sa mga prayle noong panahon ni Jose Rizal. Buti na lang nandiyan si Cardinal Tagle dahil kung wala, sasabihin kong hindi nag-evolve ever ang Simbahang Katoliko mula noong panahon ng Kastila hanggang sa panahon ng mga kurap na presidente tulad ni Gloria. Sasabihin ko sana na mula noon hanggang ngayon, pinagkikitahan pa rin ng Simbahang Katoliko ang katangahan ng mga deboto na sinasadya nilang huwag i-educate para lalo pa nilang mauto.     

Matino na ang Santo Papang nakaupo sa Vatican ngayon. Kailan kaya magiging matino ang mga pari at obispo rito sa Filipinas? Kasi kung hindi sila magtitino ngayon, as in now na, tiyak na malapit na ang panahong maging irrelevant ang Katolisismo sa ating bansa lalo na ngayong unti-unti nang nagpa-function nang maayos ang pamahalaan. Sa isang maayos na bansa kasi, hindi naman talaga kailangan ang relihiyon na siyang "opyo ng masa."Ang isang penomenon tulad ng weird na debosyon sa Itim na Nazareno ay isang uri ng droga na nagpapa-high sa mga kababayan nating matagal nang hikahos sa buhay. Ang paghihikahos na ito ang ini-exploit ng Simbahang Katoliko dito sa Filipinas.

[5 Enero 2013 Domingo

Rosario, Lungsod Pasig]